Türkçede edilgenliğin Bbelirtililik kayması açısından bazı görünümleri

Abstract

İşlevsel Dilbilgisi çerçevesinde, Türkçedeki edilgenlik, Orhon Türkçesinden Çağdaş Türkçeye kadar olan dönemi kapsayan bir bütünceden yola çıkılarak incelendiğinde, temel edilgende Kılıcıyı gizleme, örtükleştirme gibi işlevlerin temel bir işlev olarak yer almadığı görülmektedir. Türkçede temel edilgen katılımcıların örtükleştirilmesine dayanan bir edilgenleştirmeden çok, olayın ön plana çıkartılıp Kılıcının önvarsayıldığı bir işlevi yansıtmaktadır. Yani, Türkçede edilgenleştirmenin katılımcı odaklı değil, olay odaklı olduğu söylenebilir; bu yüzden Kılıcının geri-itilmesi ve Kılıcı-olmayanın öne-çekilmesi edilgenleştirmeyi tetikleyen temel işlevler olarak yer almamaktadır. Olay odaklı edilgenleştirmenin temel işlev olmasına koşut olarak Türkçede tarafından öbekli edilgen ancak Klasik Osmanlı Türkçesi döneminde görülmeye başlanmış, Çağdaş Türkçede bile temel bir yapı olacak kadar kullanım sıklığına ulaşmamıştır. Ayrıca, olay odaklı edilgenleştirme, edilgenleştirme sürecinde Kılıcının anlambilimsel özelliğini belirleyen etkenlerden biri olmuştur. Türkçedeki edilgenliğin ve edilgenleştirme sürecinde yer alan Kılıcıların tarihsel süreçte belirtililik kayması açısından bazı değişimler içerdiği de gözlenmiştir.