Çeviribilim edimbilim ilişkisi üzerine

Abstract

Dil ve iletişim konusunda genç bir çalışma alam olarak edimbilim, sunduğu yeni araştırma yöntemleri ve açtığı yeni araştırma alanlarıyla çeviribilim çalışmalannda giderek artan bir biçimde önem kazanmaktadır. Dilbilimin çeviribilime getirdiği kuramsal destek ve araştırma yöntemleri çeviri kuramını çevirinin nasıl olması gerektiği yönündeki kuralcı yaklaşımlardan, bir süreç ve ürün olarak çevirinin nasıl yapıldığına yoğunlaşan betimleyici çeviri çalışmalanna yönlendirmiştir. 80'li yılların başından itibaren kültürlerarası ve kişilerarası iletişim (Gumperz 1982, 1992, Antaki 1994, Beal 1990, 1992, Scollon ve Scollon 1981) konulu çalışmalarda büyük bir artış olmuş, bu çalışmalar dilbilimsel dizgelerin ve yapılarm aktanmımn yanı sıra, sosyokültürel farklılıklardan kaynaklanan sorunlara da odaklanmıştır. Bu tür etkileşimler, özel durumları, bağlama dayalı anlam oluşturma ve yorumlama süreçlerini beraberinde getirdiği için doğal olarak edimbilimin konu alanına dahil olmuştur. O halde, en az iki dil ve kültür arasında gerçekleşen her türlü etkileşimin kesişme noktası olan çeviri ediminde, gerçek yaşamdan kesitler halinde veya kurgusal bağlamlarda, bir başka deyişle, sözlü ve yazılı çeviri uygulamalarında, dublaj, altyazı, makine çevirileri gibi özel alan çevirilerinde edimbilimsel yaklaşımlar hem çeviri sürecinde hem de bir ürün olarak çeviri metnin değerlendirilmesinde son derece önemli araçlar, yöntemler ve kuramsal çerçeveler sunmaktadır.