İNGİLİZ RESMİ BELGELERİ VE İNGİLİZ BASININDA ADANA OLAYLARI- 1909

Abstract

14 Nisan 1909’da, yani 31 Mart Vakasının yaşanmasından bir gün sonra, Adana’da Ermeniler veMüslümanlar arasında karşılıklı birtakım kanlı olaylar meydana geldi, bu olaylar Ermeniler ve bölgedeyaşayan Müslümanlar arasında yıkıcı etkilere sebep oldu.Adana Olayları, birçok yabancı kaynak ve dış basında “massacre” yani katliam olarak nitelendirildi.Bazı yerel kaynaklarda ise, “iğtişaş”, “isyan”, “vaka” gibi ifadelerle anıldı. Osmanlı Arşivlerindekibelgelerde ise “iğtişaşat” olarak ifade edildi.Bu çalışmamızda, Adana’da gerçekleşen olayların İngiliz Dışişleri Bakanlığı Arşivi’ndeki “Türkiyekodlu” yazışmalar incelenerek, bu yazışmalardaki kişilerin raporları söz konusu edilmektedir. Bubelgeler, Anadolu’daki İngiliz konsolosluklarının, İstanbul Büyükelçiliği’ne ve onların da Londra’dakiİngiliz Dış İşleri Bakanlığı’na gönderdiği belgelerdir. FO/195 kodu, İngiliz arşiv belgelerinin Türkiyekodunu ifade etmektedir. 1909 Olaylarının yaşandığı esnada Mersin’de İngiliz Konsolosu olarakgörev yapan ve Adana Olayları’nın çıkmasıyla Mersin’den Adana’ya hareket eden Doughty Wylietarafından yazılan ve İstanbul’daki İngiliz Büyükelçiliği’ne gönderilen 15 Nisan 1909-1 Mayıs 1909-2 Mayıs 1909- 7 Mayıs 1909- 10 Mayıs 1909 tarihli yazışmalar çalışmamıza doğrudan kaynaklıketmektedir. Amerikan Yardım Komitesi’nin İstanbul’daki muhasebecisi olan W.W.Peet adlı kişiye, 19Nisan 1909 tarihinde Adana’dan isimsiz olarak gönderilen yazışma da çalışmamızda doğrudan elealınmaktadır. 15 Nisan 1909 tarihinde Amerikalı misyoner W.N. Chambers’ın bir başka Amerikanmisyoner James Barton’a göndermiş olduğu yazıya da ayrıca yer verilmektedir.Çalışmamızda resmi belgelerin yanı sıra, İngiliz basınının ve sonrasında ise Amerikan basınınınönemli ve etkili gazetelerinde, 1909 Adana Olayları’nın nasıl yorumlandığı ve kamuoyuna nasılyansıtıldığı belirtilmektedir. İngiliz basınına ait, The Manchester Guardian, The Courier, The DailyNews, The Graphic, The Illustrated London News, The Sphere, , The Times, The Irish Times, , TheScotsman, The Belfast News-Letter, The Freeman’s Journal, The Manchester Carrier adlı gazetelerinyanı sıra Amerikan basınının önemli gazeteleri olan, The New York Herald The New York Times’a dayer verilmektedir.