Analyzing the Translations of Some Turkish Postpositions of Abstract Relations into English

Abstract

Literatürde çok sayıda uzamsal ve zamanla ilgili ilgeçlere ilişkin hata analizinin konu alındığı çalışmalar bulunmaktadır ancak bu durum, soyut ilişkiler gösteren ilgeçler söz konusu olduğunda geçerli değildir. Bu, İngilizce'yi yabancı dil olarak öğrenen öğrenciler üzerinde yapılan İngilizce ilgeç kullanımının Türkçe'de soyut ilişkiler gösteren ilgeçlerin çevirisi kullanılarak incelendiği ilk çalışmadır. Çalışma Türkçe'de soyut ilişkiler gösteren bazı işlek ilgeçlerden, açı(sı)yla, açı(sın)dan, ilişkin ve yönelik'in İngilizce'ye çevirilerini ilgeç öbeği düzeyinde incelemektedir. Seçilen Türkçe ilgeçlerin İngilizce'ye çevirilerinin biçimsel farklı kullanımları, çokanlamlılıkları ve soyut oluşları bakımından çeviride güçlük yaratabileceği düşünülmüştür. Araştırma soruları şunlardır: 1) İlgeç/ilgeç öbeği temelinde doğru kullanım, yanlış kullanım ve cümleden çıkarma dağılımı nedir? 2) İlgeçlerin farklı kullanımlarının çevirisi arasında bir ilişki var mıdır? Buna bağlı olarak isim/sıfatı takip eden ilgeçlerin çevirisi cümlecikten sonra gelen ilgeçlerin çevirisinden daha mı kolaydır? 3) Hataların kaynakları ve yapısı nedir? 34 Üniversite ikinci sınıf öğrencisinin sağladığı veriler analiz edilen ilgeçlerin işaretlenip cümlelerin numaraları olarak verildiği ekteki metin aracılığıyla incelenmiştir. Metin incelenecek ilgeçleri dâhil etmek üzere amaçlı olarak tekrar yazılmıştır. Söz konusu metnin sınavda verilmesinin nedeni öğrencilerin ilgeç öbeklerinin çevirisine dair kararları bireysel olarak aldıklarından emin olmak ve aynı zaman diliminde yaptıkları seçimleri görmektir. Öğrencilerin yaptıkları hatalar araştırmacı dâhil üç ayrı dil uzmanı tarafından analiz edilmiştir. Ayrıca ikinci soru için Pearson Ki-kare testi uygulanmıştır. Analizler ilgeçten ziyade ilgeç öbeği düzeyinde yapılmıştır. Birinci araştırma sorusu ile ilgili olarak ilgili dağılım belirlenmiş, öğrencilerin zorlandığı noktada ilgeç öbeğini tamamını cümleden çıkarma eğilimi gösterdikleri gözlemlenmiştir. İkinci araştırma sorusu ile ilgili olarak Pearson Ki-kare testi neticesinde ilgeç öbeğinin yapısı ile doğru yanlış ve cümleden çıkarma durumlarına dair örüntüler arasında anlamlı bir ilişki olduğu ortaya çıkmış ve anlamın yapıdan daha önem taşıdığı görülmüştür. Yanlış kullanımlar genelde anadil etkisinde görülmekte ve dilbilgisi dışı cümleler kurulmasına sebep olmakta, cümleden çıkarmalar ise genelde ilgeç öbeği düzeyinde ortaya çıkmıştır. Bütün bu doğru yanlış, cümleden çıkarma durumlarına ilişkin olarak ayrıntılı tablolar makale içinde verilmektedir. Üçüncü araştırma sorusu ile ilgili olarak hataların kaynakları ve yapısı üzerinde tartışılmıştır. Bu çalışmanın çeviribilim çalışmaları, eğitim ve dilbilimine katkıda bulunabileceği düşünülmüktedir. Gelecekte farklı Türkçe ilgeçlerin İngilizce'ye ya da diğer dillere öbek düzeyinde çevirisinin analizi yoluyla daha kapsamlı çeviribilimsel, eğitsel ve dilbilimsel veriler elde edilebilir.