Femaleness, femininity and feminotopia: The female hamam as a homosocial space

Abstract

Mekanlar, sadece çeşitli kullanıcı kimliklerine değil aynı zamanda bu kimliklerin kurgulandığı sosyal, kültürel ve politik ortamlara da bağlı olarak birçok farklı biçimde cinsiyetlenebilirler. Mekanların bu çok yönlü cinsiyetlenme potansiyeli, erkek egemen sistemin, erkeği kamusal, kadını da özel alanlarla ilişkilendirdiği küresel ikiliklerle kaçınılmaz olarak başetmek zorunda olsa da; mekanların bu ikili cinsiyetlenme biçimi farklı kültürel coğrafyalardaki yaşanmışlıklar yoluyla ters yüz edilebilir. Türk mahalle hamamı, tarihsel olarak kendi çevresel donanımını düzenleyen kamusal normların, kadın kullanıcıların özelleşmiş mekansal pratikleri yoluyla ters yüz edildiği, cinsiyetlenmiş bir mekandır. Bu çalışma hamamın erkek egemen kurulumlarına, alternatif eleştirel bir yaklaşımla bakmakta ve hamamdaki kadınlar bölümüne, homososyal bir mekan olarak odaklanmaktadır. İlk bölümde, hamamın cinsiyetlere göre bölünmesinin günlük mekansal pratiklere yansıması sorgulanırken, ilerleyen bölümlerde, kadın araştırmacı, etnograf ve gezgin yazılarının derinlemesine okunması ve yorumlanmasına bağlı olarak kadınlar hamamında ortaya çıkan çeşitli cinsiyetlenme biçimlerinin üçlü bir analizi yapılmaktadır. Sonuçta, kadınlığın kültürel mekanı, dişiliğin temsili mekanı ve kadın otonomisi, güçlenmesi ve iradesine ait bir feminotopya başlıklarında yapılan bu analizler ışığında, kadınlar hamamındaki homososyalleşmenin, Osmanlı- Türk toplumundaki heterojen cinsiyetlenme biçimlerinden türeyen özgün bir, homojen sosyalleşme biçimi olduğu üzerinde durulmaktadır.