Gender politics in turkey and the role of women’s magazines: A critical outlook on the early republican era

Abstract

Fairclough and Wodak’in de belirttiği gibi Eleştirel Söylem Çözümlemesinin temel varsayımlarından biri de “söylemin ideolojik olduğu”dur (1997, s. 275). Basın söylemi ve özellikle de kadın dergilerinin söylemi bir yandan toplumda kabul gören davranış normlarının oluşturulmasındaki rolleri, diğer yandan da toplumdaki geleneksel kadın rollerinin devam etmesine sağladıkları katkılardan dolayı Eggings ve Iedema (1997), West, Lazar ve Kramarae (2000), Talbot (1992), Caldas- Coulthard (1996), Osterman ve Keller-Cohen (1998) gibi Eleştirel Söylem Çözümlemesi çalışan araştırmacıların ilgisini çeker olmuştur. Bu çalışmanın amacı Türkiye Cumhuriyetinin kuruluş döneminde (1923-1950) kadın dergilerinin iki temel temasını oluşturan annelik ve eş temsillerini, söylemin ideal kadın imgesinin yaratılmasındaki rolünü ortaya koymak amacıyla eleştirel bir bakış açısıyla incelemektir. Eleştirel Söylem Çözümlemesi yöntemi olarak Wodak (2000; 2004) ve Wodak, De Cillia, Reisigl ve Liebhart (2000) tarafından temel ilkeleri belirlenmiş olan tarihi söylem çözümlemesi modeli kullanılmış, ancak Halliday dilbilgisinden yola çıkarak oluşturdukları eleştirel söylem çözümlemesi yöntemiyle İngiliz Okulu yaklaşımı da tamamlayıcı bir yöntem olarak kullanılmıştır (Fairclough, 1992; 1996; Kress, 1989; Kress ve Hodge, 1979; van Leeuwen, 1995; 1996). Veritabanı 1936-1950 yılları arasında yayımlanan üç kadın dergisinde çıkan annelik ve evlilik üzerine yazılmış on adet yazıdan oluşmuştur. Makalelerin seçimi amaçlı örneklemle gerçekleştirilmiştir. Bulgular dönemin kadın dergilerinin, devletin cinsiyet politikasının yansıtıldığı yerler olduğunu göstermektedir. Bu işlevin gerçekleştirilmesinde, evlilik temsilinde anti-feminist söylem, annelik temsilinde de milliyetçi söylemlerin yeni kurulan genç cumhuriyetin ihtiyaçları doğrultusunda “öteki-odaklı” bir anne ve eş yaratılmasında kullanıldığını göstermektedir. Günümüz kadın dergilerinde yer alabilen bazen de birbiriyle çelişen kadınlık temsillerinin tersine (Caldas-Coulthard, 1996; Eggins ve Iedema, 1997), erken Cumhuriyet dönemi kadın dergilerinin kadın kimliğinin domestik ve ulusal bir çerçevede tanımlandığı tek boyutlu, domestik bir dünya yarattığını göstermektedir.