Çocuk yazınındaki dilsel ve dil ötesi normlar bağamında felaket Henry Serisinin Türkçeye çevirileri

Abstract

Çocuk yazını, çocukların okuma becerilerini geliştiren bir unsur olmaktan öte, belli bir dünya görüşünü, kabul gören değer yargılarını, davranış biçimlerini, dilbilimsel yapıları açık veya örtük bir biçimde iletmesi, yayması ve pekiştirmesi açısından önemli bir araçtır. Çocuk yazını çevirilerindeki dil denetimi bir başka dilde ve kültürdeki erek okura aktarım sırasında metnin dil düzeyinde zorluk-basitlik, kesit dil, ölçünlü-ölçünsüz dil kullanımı gibi dilbilimsel tercihlerin yapılması ile kendini gösterir. Değer yargıları ve normlar dikkate alındığında ise erek kültürün süzgecine takılabilecek öğelerin belirlenmesi, ayıklanması ve metnin buna göre yeniden düzenlenmesi gibi bir dizi karar çeviri sürecine dâhil olmaktadır. Bu çalışmanın iki temel amacı vardır: (i) çocuk yazını çevirileri çerçevesinde kaynak kültürün değer yargıları ve davranış biçimleri ile dilbilimsel normlarının erek kültürde "çocuklar için uygunluk" prensibiyle alımlanışını sorgulayan çeviri sürecini alanyazında incelemek (ii) kaynak kültürde kodlanan davranış biçimi', sunulan değerler ve dilbilimsel normların erek kültürde izini sürerek alınan çeviri kararlarını belirlemek. Bu bağlamda, Felaket Henry" serisi olarak Türkçeye çevrilen 14 kitap içinde yer alan 56 öykü, İngilizce asıllarıyla karşılaştırılarak dilsel ve dil ötesi normlar temelinde çevirmen kararlarını etkileyen etkenler göz önüne alınarak incelenmiştir. 23 dile çevrilen Felaket Henry, aykırı, hınzır, alışılmışın dışında bir karakter çizdiği, kötü örnekler oluşturduğu ve uygun olmayan dil kullanımı ve etkileşim biçimleri sergilediği için çeviri çalışmaları için verimli bir malzeme sunmaktadır. Çözümlemeler sonunda, dil ötesi normlar temel alındığında Felaket Henry serisinin çevirilerinde olay örgüsü, karakterler, davranış biçimleri gibi konularda kimi anlatımların yumuşatıldığı, uygunsuz davranış biçimlerinin daha dolaylı olarak ifade edildiği gözlenmiştir. Çeviri edimini sınırlayan ve çevirmeni zorlayan sorunların temel olarak dilbilimsel normlar ve iki dil arasındaki yapı farklılıklarından kaynaklandığı belirlenmiştir.