Yeniden Bağlamlaştırma Aracı Olarak İç Yanmetinler: Modernist Romanların Türkçeye (Yeniden) Çevirilerinde Aykırılığın Sunumuna Eleştirel Söylem Çözümlemesi Temelli Çokkipli ve Artsüremli Bir Yaklaşım .

Abstract

ÖZ Bu çalışma, yanmetinlerin, ideolojilerin yeniden üretilmesi ve söylem düzenini belirleyen güç ilişkilerinin farklı kılıcılar tarafından bilinçli bir şekilde kullanımının su yüzüne çıkarılması bakımından verimli bir alan sunduğu fikrini savunmaktadır. Çalışmanın amacı, kültürel ve ideolojik yorumlara açık çokkipli düzlemler yaratabilen özellikle dilsel ve görsel iç yanmetinlerin yeniden bağlamlaştırma sürecinde hangi ideolojik işleyiş biçimleriyle (Thompson, 1990) nasıl kullanılabileceğine odaklanmaktır. Araştırmanın kapsamı, bütünleşik bir yaklaşımla, kaynak kültürde ahlaki nedenlerle damgalanmış, 14 adet İngiliz/Amerikan modernist romanın 71 Türkçe çevirisine eşlik eden, iki kültür arasında müzakereci görevini üstlenen iç yanmetinlerden oluşan makul genişlikte, iyi yapılandırılmış temsil gücü yüksek bir bütüncedir. Kuramsal olarak Eleştirel Söylem Çözümlemesi kapsamında Fairclough?un üçlü modeli temel alınmıştır. Bu kuramsal çatı altında, yöntem olarak Dizgeci İşlevsel Dilbilgisi modelinin sağladığı dil araçları kullanılarak a) dilsel iç yanmetinler Thompson?ın beşli ideolojik işleyiş biçimleri çerçevesinde, b) görsel iç yanmetin ögeleri Kress ve Van Leeuwen?in (2006) görsel dilbilgisi kuramı çerçevesinde incelenmiştir. Çeviri metinleri yeni bir bağlama yerleştirme araçları olarak iç yanmetinler, alt ulamlarına ayrılmıştır ve Eleştirel Söylem Çözümlemesi ışığında çözümlenmiştir. Görsel ögeler (özellikle ön kapak ve arka kapaklar) temsil, etkileşimsel ve düzensel üstişlevler açısından çözümlenmiştir. 1940-1960, 1961-1980, 1981-2000, 2001-2021 dönemleri bazında yapılan artsüremli analizler, bir toplumun sosyo-politik dinamiklerinin, üretilen metinler ve söylem dayanaklı uygulamalarla ne denli koşutluk gösterdiğinin ortaya konması bakımından son derece önemli bulgular sunmaktadır.