Satış sözleşmesinde hasarın geçişi

Abstract

Satış sözleşmesi, ekonomik hayatta önemli bir yere sahip olan ve günlük hayatta en fazla yapılan sözleşmelerden biridir. Satış konusu mal, sözleşme kurulduktan belirli bir süre sonra teslim edilebilir. Teslime kadarki aşamada, satılanda bazı eksilmeler meydana gelebilir. Tarafların kusurundan kaynaklanmayan eksilmelere hangi tarafın katlanacağı önem arz eder. Bu durum, satış sözleşmesinde hasarın geçişi sorunu olarak adlandırılmaktadır. Satış sözleşmesinde hasarın geçişi, tarafların sözleşmeyle elde etmek istedikleri karşılıklı menfaatleri doğrudan etkileyen bir meseledir. Bu nedenle, satış sözleşmesinde hasarın geçişi sorununa Roma hukukundan beri çeşitli çözümler getirilmiştir. Temeli Roma hukukuna dayanan "satılanın hasarı alıcıya aittir" ilkesi, İsviçre hukukunda ve eski Borçlar Kanunu'nda da benimsenmiştir. Bu ilke, edim-karşı edim dengesini satıcı lehine bozmakta ve alıcı için son derece ağır sonuçlar yaratmaktadır. Nihayet, bu ilke isabetli olarak Türk Borçlar Kanunu'nda terk edilmiştir. Türk Borçlar Kanunu'nun 208. maddesinde, Alman hukukunda benimsenen teslim ilkesinin bir yansıması olarak, satılanın yarar ve hasarının taşınırlarda zilyetliğin devri, taşınmazlarda ise tescil işleminin yapılmasıyla alıcıya geçeceği hükme bağlanmıştır. Tezde, hasarın geçişine ilişkin Türk hukukundaki ve diğer hukuk sistemlerindeki düzenlemeler karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Hasarın geçişiyle ilgili Türk Borçlar Kanunu'ndaki düzenlemelerin, uygulamada karşılaşılabilecek sorunların çözümünde ne ölçüde etkili olacağı belirlenmiştir. Milletlerarası satışlar yönünden hasarın geçişine ilişkin düzenlemeler de Viyana Sözleşmesi'nde yer alan ilgili hükümler çerçevesinde incelenmiştir.

The contract of sale has an important place in economic life and is one of the most common contract in daily life. Object sold might be delivered after the conclusion of the contract. At the phase until delivery, some losses on object sold may occur. The issue that which party of the contract must bear losses by circumstances not attributable to parties has an importance. This situation is named as the problem of passing of risk in the contract of sale. The passing of risk in the contract of sale is an issue that directly affects the mutual interests that the parties wish to obtain by contract. For this reason, various solutions have been brought since Roman law to the problem of passing of risk in the contract of sale. The principle "periculum emptoris est" which is based on Roman law, has also been accepted in Swiss law and the Code of Obligations No. 818. This principle deteriorates the balance of performance and substituted performance in favor of the seller and creates extremely severe consequences for the buyer. Therefore this principle has been accurately abandoned in the Turkish Code of Obligations No. 6098. In Article 208 of the Turkish Code of Obligations, as a reflection of the delivery principle accepted in German law, it is stipulated that the benefit and risk of the object sold pass to the buyer by the transfer of possession in movables and registration for immovables. In the thesis, the regulations in Turkish law and other legal systems regarding the passing of risk were examined comparatively. It is determined that regulations about passing of risk in the Turkish Code of Obligations to what extent it will be effective on solutions of problems which might be meet in practice. Regulations about passing of risk in terms of international sales has been examined within the framework of the relevant provisions in the Vienna Convention.