Diplomasi Çevirmeni için Taraflılık/Tarafsızlık ve Sözlü Diplomasi Çevirisindeki Denetim/ Müdahalelere Bir Bakış

Abstract

Diplomatik görüşmelerde her iki taraf da ortak bir dili en iyi şekilde bilse bile kendi dillerindekonuşmaları ve bu diller arasında aracılık yapacak bir çevirmen olması her zaman tercih nedenidir.Bunun ardında iki temel neden olduğu düşünülür: Birincisi, ulusal neden, yani ana dil kullanımınınulusal kimliğin doğal ifadesi olması, aynı zamanda da siyasi liderin yakın çevresindeki izleyiciyledayanışma içinde olduğunun ifadesi (Baker, 1997, s. 113), ikincisi de taktiksel neden (Baranyai, 2011),yani çevirmenin “tampon bölge” işlevi görmesidir. Çevirmenin varlığının daha da önem kazandığıböyle bir ortamda, çevirmenin toplum nezdinde prestiji yüksektir, ancak çevirmen mesleki açıdangücü çeviri talebinde bulunmuş olan üst düzey yetkili ile karşılaştırıldığında, sahip olunan maddivarlıklar ve yapılan eylemlerin denetlenmesi gibi bileşenler açısından denk değildir. Çevirmen güçilişkilerinin asimetrik olduğu bu ortamda her bir sözcüğü mercek altına alınarak işini yapmaktan so-rumludur. Çeviribilim alanyazınında yazılı ve sözlü çeviride güç ilişkileri ve taraf/ tarafsız olma konusuincelenmiş olsa da Schäffner’ın (1997) belirttiği gibi “hassas” bir metin türü olmasından ötürü sözlüdiplomasi metinleri çevirisi bağlamında bu konu yeterince incelenmemiştir. Bu çalışmada çevirmenindiplomasi çevirisi yapılan ortamdaki konumu ele alınarak çeviri sürecinde taraflı/tarafsız olma halive çevirmene yapılan denetim/müdahaleler mercek altına alınmaktadır. Çalışma, taraflılık/tarafsızlıkkonusunun böyle bir ortamda çok boyutlu olduğuna ve bu konunun çevirmenin sorumluluğunun ötes-inde olup, diplomasi çevirisi ortamındaki güç sahibi aktörler ve çevirmenin kararına bağlı olarak çevirikonusuna göre değişebileceğine, hatta aynı görüşme içerisinde belli konularda taraflı belli konu-larda tarafsız kalınabildiğine vurgu yapmaktadır. Denetimin sadece görüşme sürecinde çevirmeninsöylediklerinin kontrol edilmesi anlamına gelmediği ortaya konmuştur. Gerekçelendirilebilir ve ger-ekçelendirilemez olarak ele alınabilen denetim adı altında yapılan diplomatik müdahaleler, sözdizimi değişikliklerinden, yeniden bağlamlaştırmaya kadar çeşitlilik gösterebilmektedir. Araştırma, konularıalanyazın araştırmaları, basına yansıyan örnekler ve şahsi mesleki deneyim/gözlemlerin yanı sıra sözkonusu sorular için kendilerine ulaşılan diplomatik çevirmenlerin gözlem ve ifadelerinden yola çıkarakirdelemektedir. Çalışmanın içeriği hem çeviribilim hem de eğitim alanını ilgilendirmektedir. İleridede farklı hassas çeviri ortamlarında güç ilişkileri bağlamında çevirmenin konumu, çeviri sürecindekitaraflılığı/tarafsızlığı ve diplomasi metinleri çevirisine yapılan müdahaleler ele alınabilir. Ayrıca, buçalışmanın bir devamı olarak, anket/röportaj vb. yollarla diplomasi çevirmeni ile görüşülüp, konu kül-türel ya da kültürlerarası olarak nicel bir çalışma halinde incelenebilir.